GEORGIUS TRANOSCIUS (1592-1637)
W roku jubileuszowym 500.lecia Reformacji w Muzeum na Brzegach miała miejsce promocja najnowszego bibliofilskiego tomiku „Pieśni duchowe z kancjonału Cithara Sanctorum” Jerzego Trzanowskiego. Nowego przekładu 28 pieśni dokonał znany cieszyński poeta Zbigniew Machej, autor kilkunastu tomików poetyckich, tłumacz literatury czeskiej, słowackiej i angielskiej, krytyk, eseista i laureat literackich nagród. Spotkanie miało charakter rozmowy dwóch poetów: prof. Tadeusza Sławka ze Zbigniewem Machejem.
W tomiku znajdujemy mistrzowsko przetłumaczoną poezję autora żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku, a także siedmioczęściowy esej poświęcony twórczości Trzanowskiego. Przybliża on nieobecny w literaturze polskiej dorobek poetycki pochodzącego z Cieszyna kaznodziei. Określa kierunek dalszych badań i inspiruje do poszukiwań śladów Jerzego Trzanowskiego w Europie Środkowo-Wschodniej, w miejscach gdzie przebywał, od Wittenbergi po Lewoczę, i dalej od Kołobrzegu po Budapeszt. Ten wykształcony w Wittenberdze luterański duchowny, nauczyciel gimnazjum w Pradze, w ostatnim okresie życia został pastorem w Liptowskim Mikulaszu na Słowacji.
Co skłoniło współczesnego poetę Zbigniewa Macheja do podjęcia się tego arcytrudnego zadania – tłumaczenia dawnej metafizycznej poezji – zachowując przy tym naturalną archaiczność stylu i ducha odległej epoki? Otóż pewna tajemniczość, jaka otaczała XVI-wiecznego pastora, także doświadczenia tłumacza literatury czeskiej i słowackiej, znajomość kultury tych krajów oraz Cieszyn, jako miejsce urodzenia obu twórców. Zbigniew Machej poszukiwał w przełożonych tekstach zwłaszcza ładunku emocjonalnego. W tragicznych czasach wojny trzydziestoletniej, w jakich przyszło żyć Trzanowskiemu, pieśni miały przynosić ulgę, pocieszać, miały także służyć nauczaniu i katechizacji. Lokalny i europejski wymiar tej postaci ujawnił się w całej pełni właśnie w twórczości poetyckiej, a także losach bibliotek, z których korzystał.
Spotkanie ze Zbigniewem Machejem stworzyło niezwykły klimat skłaniających do refleksji luterańskich pieśni i religijnej poezji sprzed wieków, podkreślony dawną muzyką kościelną. Specjalną rolę w rozmowie dwóch poetów odegrał prof. Tadeusz Sławek, który nakreślił cały wątek historyczny i literacki tej epoki (przełom XVI i XVII wieku), co ważne choćby w kontekście życia i twórczości Williama Szekspira, żyjącego i działającego w Anglii wybitnego dramaturga i zasłużonego twórcy nowoczesnego teatru.
Prezentowany na spotkaniu tomik Pieśni duchowych Jerzego Trzanowskiego został wydany przez Oficynę Efemeryczną (Cieszyn, 2017), a zaprojektowana przez Klaudiusza Macheja oprawa graficzna nawiązuje do formatu i stylu starych kancjonałów.
Od strony organizatorów spotkanie to było głębokim ukłonem w stronę społeczności ewangelickiej w Ustroniu, i nie tylko. Nie zawiodła publiczność w liczbie prawie 80 osób, wszystkim dziękujemy za udział.
Doceniamy zwłaszcza obecność reprezentanta cieszyńskiego Muzeum Protestantyzmu oraz Biblioteki i Archiwum im. B.R. Tschammera – pana Władysława Sosny, który – chociaż chory, zgięty w pół – dotarł na nasze spotkanie.
Ważna dla nas była także obecność p. Krystiana Szczęsnego, reprezentującego Bibliotekę Śląską w Katowicach, a także Śląskie Towarzystwo Miłośników Książki i Grafiki, będąc jednocześnie jego prezesem. W tym samym towarzystwie przez długie lata działała śp. Maria Skalicka.
Dziękujemy również państwu Zuzannie i Michałowi Bożkom za udział i wsparcie finansowe jubileuszowego spotkania.
Wszystkie egzemplarze Pieśni duchowych dowiezionych na spotkanie sprzedano „od ręki”. Jednak dla chętnych planujemy kolejną ich dostawę.
Wydarzenie miało miejsce 29 listopada 2017, a jego organizatorem było Muzeum Marii Skalickiej.
Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Irena Maliborska